Δουλδέρης

Διαταραχές Ακουστικής Επεξεργασίας στα Παιδιά

«Όταν μιλάω στο παιδί μου δεν με ακούει…»
«Το παιδί μου ακούει αλλά δεν ανταποκρίνεται όταν του μιλάω».
«Δεν μου απαντάει όταν είναι αφηρημένος/η».

Η ακοή θεωρείται θεμελιώδης λίθος παραγωγής λόγου, αρχικά, κι επικοινωνίας, έπειτα. Πέρα από την ακοή, όμως, υπάρχουν πολλοί παράγοντες που επηρεάζουν την επικοινωνία μας, όπως είναι η προσοχή και η ακουστική επεξεργασία. Συμβαίνει συχνά να παρατηρούμε πως παιδιά που ακούνε φυσιολογικά ή έχουν σωστά ρυθμισμένα ακουστικά βαρηκοΐας, δυσκολεύονται να μας καταλάβουν ή να απαντήσουν όταν τους μιλάμε.

Γιατί συμβαίνει αυτό;

Κάθε ήχος, χάρη στο ακουστικό σύστημα, φτάνει ως τον εγκέφαλό μας, μα είναι δουλειά της ακουστικής επεξεργασίας να τον αναγνωρίσει ως μουσική, γαύγισμα σκύλου, κελάιδισμα πουλιού, ανθρώπινη φωνή. Επί της ουσίας, ο άνθρωπος χρησιμοποιεί την ακουστική επεξεργασία ώστε να αναγνωρίσει και να κατανοήσει την ομιλία και τους λοιπούς ήχους στην καθημερινότητα, ανεξάρτητα από το πόσο καλά ακούει.

Σύμφωνα με το ICD-10 του World Health Organization, οι δυσκολίες στην ακουστική επεξεργασία ορίζονται ως Central auditory processing disorder (code H93.25),

δηλαδή Διαταραχές (Κεντρικής) Ακουστικής Επεξεργασίας (ΔΚΑΕ ή ΔΑΕ).

Όταν η ακουστική επεξεργασία έχει διαταραχθεί, παρατηρούμε πως το παιδί δυσκολεύεται:

  • να καταλάβει από πού ακούγεται ένας ήχος

  • να πει ποιος ήχος ακούστηκε πρώτος μεταξύ δύο

  • να καταλάβει τη χροιά στη φωνή του συνομιλητή

  • να ξεχωρίσει λέξεις που ακούγονται παρόμοια (π.χ τρένο – παίρνω)

  • να μιλήσει στο τηλέφωνο

  • να καταλάβει τι του λένε όταν υπάρχει θόρυβος στο περιβάλλον (δυνατή ένταση τηλεόρασης, παιδότοπος, τάξη)

Η εμφάνιση τους μπορεί να επηρεάζεται από μία σειρά παραγόντων, όπως είναι:

  • Συχνές εκκριτικές ωτίτιδες

  • Μαθησιακές δυσκολίες, δυσλεξία, φάσμα αυτισμού, καθυστέρηση ομιλίας, ΔΕΠ-Υ

  • Βαρηκοΐα

  • Τραυματικές βλάβες στον εγκέφαλο

  • Γενετικοί λόγοι

Οι ΔΑΕ εμφανίζονται σε ιδιαίτερα μεγάλο ποσοστό, καθώς αφορούν το 7% του γενικού παιδιατρικού πληθυσμού, των παιδιών δηλαδή 0-18 ετών, και είναι πιο συχνά εμφανιζόμενες στα αγόρια.

Χαρακτηριστικά ύπαρξης ΔΑΕ

Τα παιδιά με ΔΑΕ εμφανίζουν χαρακτηριστικά που συχνά παρεξηγούνται ως προβλήματα συμπεριφοράς, προσοχής, μάθησης, ομιλίας ή ακοής. Είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε πότε ένα παιδί εμφανίζει στοιχεία ΔΑΕ, ώστε να το βοηθήσουμε έγκαιρα και αποτελεσματικά.

Τα συμπτώματά τους μπορεί να παρουσιάζονται και σε άλλες διαταραχές, με τις οποίες μπορεί να συνυπάρχουν ή όχι, γεγονός που μας οδηγεί σε εξαιρετικά ακριβή παρατήρηση πριν τη διάγνωση.
Είναι, ωστόσο, αποδεδειγμένο πως ΔΑΕ εμφανίζουν:

των παιδιών με δυσλεξία
0%
των παιδιών με μαθησιακές δυσκολίες
0%
των παιδιών με Βαρηκοΐα
0%

Οι ΔΑΕ εμφανίζονται σε όλες τις βαρηκοΐες, επίκτητες ή εγγενείς, συνήθως σε βαθμό αντιστρόφως ανάλογο με τον χρόνο αποκατάστασης της ακοής. Είναι, λοιπόν, σημαντική η εξέταση ανίχνευσης ΔΑΕ, καθώς στόχος μας είναι η μεγαλύτερη ακουστική αντίληψη.

Αν έχετε εντοπίσει κάποιο από τα παραπάνω χαρακτηριστικά στο παιδί σας, προχωρούμε στην εξέταση ανίχνευσης των ΔΑΕ. Σημείο-κλειδί στις παιδικές δυσκολίες είναι η έγκαιρη αναγνώριση και πρώιμη παρέμβαση.

 

Η εξέταση για ΔΑΕ, βέβαια, απευθύνεται σε όλα τα παιδιά πριν ξεκινήσουν το Δημοτικό, ώστε να σιγουρευτούμε πως ξεκινούν τη σχολική τους ζωή στο έπακρο των δυνατοτήτων τους, χωρίς τον φόβο πως θα τους δυσκολέψει κάποια “αόρατη” διαταραχή.

Η διαδικασία αντιμετώπισης των Διαταραχών Ακουστικής Επεξεργασίας (ΔΑΕ) που εφαρμόζεται στο ακοολογικό μας κέντρο, σύμφωνα με τις οδηγίες του Κέντρου Ψυχοακουστικής του Νοσοκομείου ΑΧΕΠΑ, περιλαμβάνει τα παρακάτω τρία βήματα.

Βήματα αντιμετώπισης

διαταραχών ακουστικής επεξεργασίας στα Παιδιά

Η ανίχνευση και πρώιμη παρέμβαση στα παιδιά, ειδικά στις ηλικίες έως 12 ετών όταν και ωριμάζει το ακουστικό σύστημα του ανθρώπου, θεωρείται αναγκαία, ώστε να αναπτυχθούν αδιάσπαστες η προσοχή, η ομιλία, η ανάγνωση, η σχολική επίδοση, η κοινωνικοποίηση.

Η κατάλληλη παρέμβαση προσφέρει εγγυημένα στην αντιμετώπιση των δυσκολιών σε όλα τα παιδιά με ΔΑΕ, βοηθώντας τα να συμμετέχουν ενεργά κι πετυχημένα στην τάξη, το διάλειμμα, το σπίτι, τον παιδότοπο, τη ζωή.

Χαρακτηριστικά ύπαρξης ΔΑΕ

Για να υποψιαστεί ένας γονιός ή εκπαιδευτικός πως ένα παιδί προσχολικής ηλικίας αντιμετωπίζει Διαταραχές Ακουστικής Επεξεργασίας, αρκεί να έχει παρατηρήσει μία από τις παρακάτω συμπεριφορές:

  • Εμφανίζει γλωσσικές δυσλειτουργίες, καθυστέρησε να μιλήσει ή/και χρησιμοποιεί  λίγες λέξεις στο καθημερινό λεξιλόγιο.
  • Δυσκολεύεται να επαναλάβει τον ρυθμό που άκουσε.
  • Δεν τονίζει σωστά τις λέξεις.
  • Δυσκολεύεται να συμμετάσχει στο τραγούδι ή/και να καταλάβει τι ακριβώς λένε οι στίχοι.
  • Δυσκολεύεται στη φωνολογική ενημερότητα (να πει, δηλαδή, από ποιες φωνούλες αποτελείται η κάθε λέξη ή να σχηματίσει λέξεις από φωνούλες)
  • Δύσκολα ξεχωρίζει και χρησιμοποιεί σωστά το /φ/ με το /θ/ ή το /δ/ με του /β/.
  • Δυσκολεύεται να παραμείνει συγκεντρωμένος/-η και να παρακολουθήσει ενεργά την αφήγηση παραμυθιού.
  • Δύσκολα μπορεί να αναδιηγηθεί το παραμύθι που μόλις άκουσε ή να απαντήσει σε σχετικές ερωτήσεις.
  • Διασπάται εύκολα η προσοχή του/της.
  • Αδυνατεί να κατανοήσει και να ακολουθήσει προφορικές εντολές, ιδιαίτερα δύο σκελών, για παράδειγμα «Πήγαινε την τσάντα σου στην κουζίνα και πλύνε τα χέρια σου».
  • Δυσκολεύεται να συγκεντρωθεί και να απαντήσει ικανοποιητικά όταν υπάρχουν άλλοι θόρυβοι, για παράδειγμα όταν παίζει δυνατά η τηλεόραση, όταν είναι στον παιδότοπο ή το σχολείο.

Πώς μπορώ να καταλάβω αν το παιδί μου έχει ΔΑΕ στην προσχολική ηλικία;

Τρόποι που μπορούν να υποψιάσουν γονείς ή εκπαιδευτικούς  για την ύπαρξη Διαταραχών Ακουστικής Επεξεργασίας σε παιδιά προσχολικής ηλικίας είναι η θετική απάντηση σε τουλάχιστον ένα από τα παρακάτω:

  • Δυσανασχετεί με τον θόρυβο, δε νιώθει άνετα ή αποφεύγει εξ ολοκλήρου τα θορυβώδη περιβάλλοντα.
  • Καθυστερεί να απαντήσει.
  • Ρωτάει συχνά ‘τι’ και ‘ε’.
  • Καθυστερεί να ανταποκριθεί σε αυτό που του ζητήσατε.
  • Απαντάει χωρίς να σκεφτεί, με αποτέλεσμα οι απαντήσεις του να είναι ελλιπείς ή να «μην στέκουν» συντακτικά.
  • Δυσκολεύεται να καταλάβει τι είπατε, ειδικά αν η πρότασή σας ήταν νοηματικά συμπυκνωμένη.
  • Χρησιμοποιεί λίγες και συγκεκριμένες λέξεις καθώς περιγράφει, χρησιμοποιεί συχνά τη λέξη «κάτι» ή «πράγμα» στον περιγραφικό λόγο του.
  • Δυσκολεύεται να «σπάσει» τις προτάσεις σε λέξεις, τις λέξεις σε συλλαβές, τις συλλαβές σε φωνούλες και αντίστροφα.
  • Δυσκολεύεται με τις έννοιες του χρόνου και του χώρου.
  • Διάσπαση προσοχής
  • Μαθησιακές δυσκολίες
  • Αρνείται να μιλήσει επαρκώς στο τηλέφωνο ή σε περιβάλλον με θόρυβο.
  • Είναι αφηρημένος στην τάξη ή δυσκολεύεται να συμμετάσχει ενεργά.
  • Αλληλεπιδρά περιορισμένα με τα παιδιά της ηλικίας του.

Πώς μπορώ να καταλάβω αν το παιδί μου έχει ΔΑΕ στη σχολική ηλικία;

Βήματα αντιμετώπισης ΔΑΕ

Οι Διαταραχές Ακουστικής Επεξεργασίας μπορούν να ανιχνευθούν ακόμη κι από τα 5 έτη του ανθρώπου.

Στην πρώτη συνάντηση στο κέντρο ακοής μας εφαρμόζονται ανιχνευτικά τεστ από εξειδικευμένους επαγγελματίες του χώρου της ακοής. Για τη διαδικασία της ανίχνευσης χρησιμοποιούνται ειδικές απλές ασκήσεις διαφορετικών συχνοτήτων που εξετάζουν συνήθως τη διχωτική ακοή (από ποιο αυτί ακούγεται ποιος ήχος) και την ικανότητα του κάθε αυτιού να ξεχωρίζει λέξεις ενώ παρεμβάλλεται θόρυβος. Από τη διαδικασία της ανίχευσης
αποφασίζουμε αν χρειάζεται να προχωρήσουμε στο επόμενο βήμα.

Βήμα 1ο - Ανίχνευση

Η διάγνωση για ΔΑΕ δίνεται μόνο εφόσον το παιδί έχει κλείσει τα (7) επτά έτη.

Η διάγνωση γίνεται αποκλειστικά από εξειδικευμένους ωτορινολαρυγγολόγους ή από το Κέντρο Ψυχοακουστικής του ΑΧΕΠΑ. Η διάγνωση γίνεται με ακουστικές ασκήσεις που εντοπίζουν με ακρίβεια τις δυσκολίες του ατόμου παρέχοντας τις πληροφορίες για την κατάλληλη θεραπευτική αντιμετώπιση.

Βήμα 2ο - Διάγνωση

Η Ακουστική Εκπαίδευση είναι η θεραπεία που προσφέρεται στο παιδί ή τον ενήλικα με διάγνωση ΔΑΕ.

Η δομή της ανταποκρίνεται ακριβώς στις δυσκολίες του ατόμου, όπως αναδείχθηκαν από τα ανιχνευτικά και διαγνωστικά κριτήρια, καθιστώντας την πλήρως εξατομικευμένη. Πραγματοποιείται στο ακοολογικό κέντρο μας, από εξειδικευμένους θεραπευτές, σε χώρους διαμορφωμένους με συστήματα ηχομόνωσης.
Για την ακουστική θεραπεία χρησιμοποιούνται:

  • επαγγελματικά ακουστικά, για τα παιδιά με φυσιολογική ακοή, ή
  • καθολικά συστήματα ήχου (ελεύθερου πεδίου), για τα παιδιά με βαρηκοΐα.

Η Ακουστική Εκπαίδευση βασίζεται, αφενός, στο μοντέλο της ενεργητικής ενασχόλησης με την ακουστική πληροφορία και αφετέρου, αξιοποιεί την νευροπλαστικότητα του εγκεφάλου. Εξασφαλίζεται, έτσι, πως το άτομο με ΔΑΕ μαθαίνει να επεξεργάζεται ενεργά τους ήχους, αξιοποιώντας στο έπακρο τις δυνατότητές του.

Λόγω της εξατομικευμένης φύσης της, η ακουστική εκπαίδευση διαφέρει από άτομο σε άτομο. Σε γενικές γραμμές, μπορεί να περιλαμβάνει ασκήσεις με απλούς ήχους σε διαφορετικές συχνότητες, ασκήσεις με αριθμούς και λέξεις και ασκήσεις με ηχητικά κείμενα προσαρμοσμένα στην ηλικία και τις δυνατότητες του ατόμου, όπως τραγούδια ή παραμύθια.

Η Ακουστική Εκπαίδευση γίνεται καθ’ ελάχιστο 2 φορές την εβδομάδα κι ολοκληρώνεται όταν η ακουστική επεξεργασία ελεγχθεί φυσιολογική. Ο βαθμός και ρυθμός βελτίωσης για το κάθε άτομο είναι ξεχωριστός, εφόσον όμως υπάρχει συνέπεια στις συναντήσεις και τήρηση των οδηγιών που προτείνονται για την καθημερινή και σχολική ζωή, τα αποτελέσματα είναι απτά.

Βήμα 3ο - Ακουστική Εκπαίδευση